Olimpiada z historii - Pionier

Instytut Rozwoju Oświaty zaprasza na ogólnopolską olimpiadę PIONIER z historii. Olimpiada przeznaczona jest dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych, którzy pragną sprawdzić swoją wiedzę i umiejętności z historii.

Olimpiada odbędzie się 10.12.2020 r. Oprócz olimpiady z historii, w dniach 07.12.2020 r. – 11.12.2020 r. odbędą się również olimpiady z języka polskiego, matematyki, języka angielskiego, przyrody, geografii, biologii i chemii.

Olimpiada ma formę testu składającego się z 30 pytań. Do każdego pytania podane są 4 odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Za udzielenie prawidłowej odpowiedzi każdy uczeń otrzymuje 1 pkt., za zaznaczenie błędnej odpowiedzi (-1) pkt. Nieudzielenie odpowiedzi powoduje, że na konto ucznia zapisywanych jest 0 pkt. Czas trwania testu jest określony przez IRO i nie może być przekraczany. Wynosi on 60 minut + 10 minut sprawy organizacyjne.

Wszyscy uczestnicy olimpiady z historii otrzymają dyplomy uznania, a najlepsi zostaną uhonorowani dyplomami grawerowanymi oraz nagrodami książkowymi. Ponadto szkolny koordynator olimpiady otrzyma stosowne zaświadczenie informujące o przeprowadzeniu ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej.


ZAKRES TEMATYCZNY

KLASA IV szkoły podstawowej

Uczeń przystępujący do testu powinien:
1. znać polskie symbole narodowe:

  • rozpoznawać godło i barwy narodowe,
  • znać autorów słów i muzyki oraz tekst hymnu państwowego,

2. znać terminy i nazwy polskich świąt narodowych oraz wyjaśniać, na pamiątkę jakich wydarzeń zostały ustanowione,
3. znać nazwy państw sąsiadujących obecnie z Polską i określać ich położenie na mapie,
4. znać treść legend o początkach państwa polskiego:

  • O Lechu, Czechu i Rusie,
  • O Piaście i Popielu,
  • O Kraku i smoku wawelskim,

5. znać przyczyny, okoliczności, w tym rolę Dobrawy, i skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I,
6. znać przyczyny przybycia Ottona III do Gniezna w roku 1000, relacje Galla zwanego Anonimem i Thietmara na temat zjazdu gnieźnieńskiego oraz bezpośrednie skutki i dalekosiężne znaczenie tego wydarzenia,
7. określać, z jakiej dynastii pochodził Kazimierz Wielki, wytłumaczyć znaczenie powiedzenia „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, wiedzieć, kiedy i gdzie założono pierwszą uczelnię wyższą na ziemiach polskich oraz jak obecnie się ona nazywa,
8. znać przyczyny i warunki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie oraz jej znaczenie dla Polski i Litwy,
9. rozpoznawać na podstawie biogramów i wizerunków z obrazów Jana Matejki postacie:

  • Jadwigi Andegaweńskiej,
  • Władysława Jagiełły,
  • Zawiszy Czarnego,

10. znać przyczyny wielkiej wojny z Zakonem Krzyżackim,
11. znać datę, strony walczące i ich dowódców, plan oraz wynik bitwy pod Grunwaldem,
12. wyjaśniać kim był, kiedy żył i czego dokonał Mikołaj Kopernik.


KLASA V szkoły podstawowej

Uczeń przystępujący do testu powinien:
1. lokalizować na mapie zasięg cywilizacji starożytnej Grecji, w tym Ateny i Spartę; znać znaczenie terminów: Hellenowie, Hellada i polis,
2. charakteryzować strukturę społeczną i organizację społeczeństwa starożytnych:

  • Aten (obywatele, metojkowie, niewolnicy),
  • Sparty (spartiaci, perjojkowie, heloci),

3. określać cele i zasady agoge - spartańskiego wychowania,
4. wyjaśniać znaczenie terminu mit oraz rozpoznawać greckich bogów na podstawie opisów i atrybutów:

  • Zeus,
  • Hera,
  • Afrodyta,
  • Apollo,
  • Atena,
  • Ares,
  • Hermes,
  • Posejdon,
  • Dionizos,
  • Hades,

5. wyjaśniać znaczenie terminu demokracja, znać nazwę greckiej polis, w której narodził się ten ustrój; wiedzieć kim był Perykles oraz znać nazwy urzędów funkcjonujących za jego życia w Atenach i ich kompetencje,
6. znać i rozpoznawać na zdjęciach/rysunkach najważniejsze dokonania cywilizacji greckiej w zakresie:

  • filozofii (Sokrates, Platon, Arystoteles),
  • nauki (Hipokrates, Pitagoras, Archimedes),
  • sztuki (w tym pojęcia: dionizje, teatr, komedia i tragedia),

7. rozpoznawać i charakteryzować greckie porządki architektoniczne:

  • dorycki,
  • koryncki,
  • joński,

8. lokalizować na mapie Italię oraz miasto Rzym i znać legendarną datę jego założenia,
9. charakteryzować strukturę społeczną i organizację społeczeństwa starożytnego Rzymu (podział na patrycjuszy, plebejuszy i niewolników),
10. wyjaśniać znaczenie terminu republika, znać datę i okoliczności ustanowienia tego ustroju w starożytnym Rzymie oraz znać nazwy republikańskich urzędów ich kompetencje,
11. znać i rozpoznawać na zdjęciach/rysunkach najważniejsze dokonania cywilizacji starożytnego Rzymu w zakresie:

  • architektury (Koloseum, Panteon, Forum Romanum, akwedukt, łuk triumfalny, rzymskie drogi, limes),
  • prawa (znaczenie zasad: lex retro non agit, ignorantia iuris nocet, in dubio pro reo),

12. znać przyczyny i okoliczności przekształcenia ustroju starożytnego Rzymu z republiki w cesarstwo.


KLASA VI szkoły podstawowej

Uczeń przystępujący do testu powinien:
1. znać dokonania twórców polskiego renesansu:
  • Mikołaja Reja,
  • Jana Kochanowskiego,
  • Andrzeja Frycza Modrzewskiego,
2. rozpoznawać na podstawie zdjęć obiekty sztuki renesansowej w Polsce:
  • dziedziniec zamku królewskiego na Wawelu,
  • ratusz w Zamościu,
  • ratusz w Poznaniu,
  • Sukiennice w Krakowie,
  • Zamek w Baranowie Sandomierskim.
3. znać datę, okoliczności zawarcia, postanowienia i skutki unii lubelskiej,
4. znać strukturę etniczną i wyznaniową Rzeczypospolitej Obojga Narodów po zawarciu unii lubelskiej,
5. znać datę, okoliczności wydania i główne postanowienia konfederacji warszawskiej z 1573 r.,
6. znać datę, okoliczności i główne postanowienia artykułów henrykowskich,
7. wyjaśniać zasady przeprowadzania pierwszej wolnej elekcji oraz znać jej datę i zwycięzcę, uwzględniając znacznie pojęć:
  • interxeks,
  • elekcja viritim,
  • sejm konwokacyjny,
  • sejm elekcyjny,
  • pacta conventa,
8. wiedzieć skąd pochodził i w jakich okolicznościach został królem Polski Stefan Batory,
9. znać przyczyny i przebieg wojny z Moskwą w latach 1579-1582 oraz główne postanowienia rozejmu w Jamie Zapolskim w 1582 r.,
10. wiedzieć skąd pochodził i w jakich okolicznościach został królem Polski Zygmunt III Waza,
11. znać główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją w XVII wieku, z wyszczególnieniem:
  • okoliczności rozpoczęcia potopu szwedzkiego; znać datę, strony walczące, plan, imię i nazwisko dowódcy wojsk polsko-litewskich oraz wynik bitwy pod Kircholmem w 1605 r.;
  • znać przebieg i znaczenie oblężenia Jasnej Góry przez Szwedów w 1655 r.;
  • znać datę i postanowienia pokoju w Oliwie w 1660 r.,
12. znać główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVII wieku; znać datę, strony walczące, plan, imię i nazwisko dowódcy wojsk polsko-litewskich oraz wynik bitwy pod Kłuszynem w 1610 r.; znać przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie; znać datę i postanowienia pokoju Grzymułtowskiego w 1686 r.,
13. znać główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Turcją w XVII wieku; znać daty, strony walczące, imiona i nazwiska dowódców wojsk polsko-litewskich oraz wyniki bitew pod Cecorą w 1620 r., pod Chocimiem w 1621 r., pod Chocimiem w 1673 r., pod Wiedniem w 1683 r.; znać datę i postanowienia pokoju w Karłowicach w 1699 r.,
14. znać polityczne, społeczne i gospodarcze skutki wojen w XVII wieku, ze szczególnym uwzględnieniem strat terytorialnych i demograficznych oraz rozwojem oligarchii magnackiej,
15. rozpoznawać na podstawie zdjęć obiekty sztuki barokowej w Polsce:
  • Kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie,
  • Pałac w Wilanowie,
  • Kalwaria Zebrzydowska (w tym wyjaśnia znaczenie terminu kalwaria).


KLASA VII szkoły podstawowej

Uczeń przystępujący do testu powinien:
1. wskazywać na mapie podział polityczny ziem polskich po kongresie wiedeńskim (Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie i Galicję),
2. znać datę i przyczyny wybuchu powstania listopadowego oraz jego skutki,
3. znać przyczyny i skutki powstania krakowskiego,
4. znać pojęcia:
  • branka,
  • rewolucja moralna,
  • uwłaszczenie chłopów,
  • wojna partyzancka,
5. znać pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu powstania styczniowego,
6. znać okoliczności i zasady uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim oraz wskazywać, czym różniło się ono od uwłaszczenia w pozostałych zaborach,
7. znać skutki powstania styczniowego,
8. znać pojęcia:
  • rusyfikacja,
  • germanizacja,
  • praca organiczna,
  • praca u podstaw,
  • Kulturkampf,
  • rugi pruskie,
  • autonomia galicyjska,
  • trójlojalizm,
9. znać daty i twórców zjednoczenia Włoch i Niemiec oraz pełne nazwy powstałych państw,
10. znać daty, przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych,
11. wskazywać na mapie świata, określać, czyją posiadłością kolonialną u schyłku XIX wieku były:
  • Egipt,
  • Kanada,
  • Indie,
  • Australia,
  • Maroko,
  • Madagaskar,
  • Indochiny,

12. znać następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku.


KLASA VIII szkoły podstawowej

Uczeń przystępujący do testu powinien:
1. identyfikować na podstawie biogramów i rozpoznawać na podstawie zdjęć:

  • Adolfa Hitlera,
  • Franklina Delano Roosevelta,
  • Józefa Stalina,
  • Winstona Churchilla,

2. znać daty:

  • niemieckiego ataku na Danie i Norwegię,
  • niemieckiego ataku na Francję i kapitulacji Francji,
  • włączenia państw bałtyckich i Besarabii do ZSRS,
  • przystąpienia Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej,
  • desantu aliantów na Sycylię,
  • konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie,
  • operacji „Overlord”,
  • zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki,

3. znać daty, strony walczące i wyniki wojny zimowej, Bitwy o Anglię, Wielkiej Wojny Ojczyźnianej (w tym datę, wynik i znaczenie bitwy na Łuku Kurskim),
4. znać imiona i nazwiska przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS oraz główne postanowienia konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie,
5. znać przyczyny klęski Państw Osi: Włoch, III Rzeszy i Japonii,
6. znać podział ziem polskich dokonany przez okupantów we wrześniu 1939 roku: ziemie wcielone do II Rzeszy, Generalne Gubernatorstwo, ziemie wcielone do ZSRS,
7. znać pojęcia:

  • volkslista,
  • gadzinówka,
  • uliczna łapanka,
  • paszportyzacja,
  • sowietyzacja,
  • deportacja,

8. wiedzieć, kiedy miały miejsce, kto ich dokonał oraz jakie były cele (przeciwko komu były wymierzone) i liczba ofiar Akcji Specjalnej „Kraków”, Zbrodni w Palmirach, Zbrodni Katyńskiej, mordu profesorów lwowskich,
9. znać okoliczności powstania rządu Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie i strukturę Polskiego Państwa Podziemnego,
10. znać datę i okoliczności zawarcia oraz wymieniać główne postanowienia układu Sikorski-Majski,
11. znać datę dokonania, sprawców i liczbę ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz konsekwencje odkrycia masowych grobów przez Niemców,
12. identyfikować na podstawie biogramów i rozpoznawać na podstawie zdjęć:

  • Władysława Sikorskiego,
  • Stefana „Grota” Roweckiego,
  • Władysława Andersa.